پژوهش ارائه شده در همایش «بازنمایی گروههای حاشیهای در رسانهها»:
+ فایل صوتی این سخنرانی را میتوانید از اینجا دریافت کنید
+ فایل پاورپوینت اسلایدهای ارائه شده را میتوانید از اینجا دریافت کنید
ساحل فرشباف
پايان نامه حاضر در تلاش است تا نحوهي بازنمايي زيست جهان زنان ايراني را در فضاي وبلاگي ايران مورد مطالعه قرار دهد. وبلاگ به عنوان رسانه اي که امکان توليد محتوا را به اقشار گوناگون جامعه ميدهد، توانايي بازتاب مسائل گوناگوني را دارد که تا پيش از ظهور فضاي مجازي براي اقشاري نظير زنان به شکلي ساده ممکن نبود و آنچه پيرامون آنان توليد ميشد، ابعاد پيچيده و مختلف زندگي روزمره آنها و تجربههاي زيسته اشان را در بر نميگرفت. با اين حال فضاي مجازي وبلاگ با فراهم آوردن امکان توليد محتوا توانسته اين کمبود را جبران و فرصتي براي بازتوليد و مقاومت گروههاي مختلف فراهم آورد.
در پژوهش حاضر نيز سعي شده از اين دريچه به محتواي وبلاگهاي زنان نگريسته شود و با بهره گيري از نظريهي صدا در فضاي مجازي و در پي آن بازتوليد فرهنگي و مقاومت فرهنگي گروههاي به حاشيه رانده شده نظير زنان، محتواي وبلاگهاي زنان که پيرامون زندگي روزمره آنها است، مطالعه شود. مسالهي اصلي پژوهش پيش رو اين است که آيا زنان با بهره گيري از فضاي وبلاگ توانستهاند ابعاد گوناگون زيست جهان خود را بازنمايي کنند و ميتوان اين بازنمايي را به نوعي بازتوليد فرهنگي و هم چنين مقاومت فرهنگي از جانب آنها تلقي کرد. بدين منظور 40 وبلاگ از ميان وبلاگهاي زنان که منحصرا پيرامون زندگي روزمره و تجارب زنان نگاشته شده بودند، انتخاب و با بهره گيري از روش تحليل محتواي کيفي در طول شش ماه مطالعه شدند. نتايج حاصل از يافتهها بيانگر ظهور محتوايي نوين در فضاي وبلاگي ايراني است. زنان و دختران وبلاگنويس با بازنمايي ابعاد گوناگون زيست جهان خود که ارتباطات ميان فردي، احساسات و پندارهاي آنها، جهانهاي گوناگون نظير محيطهاي شغلي و تحصيلي، تجربههاي فردي نظير طلاق و اعتياد را در بر ميگيرد، در پي بازتعريف نقشهاي زنانه و تجربههاي خود هستند. آنها با بازانديشي پيرامون تجارب گوناگون روزمره خود و نگاشتن آنها در فضاي عموميوبلاگ در پي غلبه بر تصوير سازيهاي يکنواخت از زندگي زن ايراني هستند. برخي از زنان با بيان مسائل معمول روزمره نظير مادري و خانه داري درصدد معنا بخشيدن به اين امور نامرئي هستند.
بسياري از زنان وبلاگ را مکاني براي بروز احساسات خود تلقي ميکنند و از طريق تخليه آنها و افشاي زواياي زندگي خود در صدد تداوم الگوهاي ارتباطي واقعي خود به عنوان بخشي از هنجارهاي فرهنگ زنانه در فضاي مجازي وبلاگ هستند.هم چنين در بعد مقاومت فرهنگي ميتوان به بازانديشي زنان پيرامون زندگي خود اشاره کرد.اين عمل به نوعي مقاومت قلمداد ميشود زيرا زنان خود، به واسطهي نگاشتن تجارب خود، از حالت ابژه بودن خارج و به سوژه اي فعال تبديل ميشوند که امکان تفکر و معنا دهي به زندگي خويش را يافته است. هم چنين زنان با بازنمايي تجارب فردي خود و اهميت به فرديت زنانهي خود در صدد مقاومت در برابر الگوهاي شايع از زنان در جامعه و رسانهها که آنها را افرادي همواره در حال ارائه خدمات به ديگر افراد خانواده به تصوير کشيده، هستند. از ابعاد ديگر مقاومت در وبلاگ ميتوان به انعکاس عقايد زنان و دختران پيرامون مسائل و کمبودهاي زنان در جامعه ايران اشاره کرد.
* پایاننامه رشته ارتباطات مقطع کارشناسی ارشد، به راهنمائی دکتر مسعود کوثری و مشاوره دکتر عباس کاظمی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران